DEDEMLİ'DE YÖRESEL KELİMELERİMİZ

DEDEMLİ’DE KULLANILAN YÖRESEL KELİMELER

1.       Adıysam : Halbuki,zira

2.       Ağız Eğmek : taklit etmek

3.       Alçak dam : Köy evlerinde balkon şeklinde kullanılan üzeri çatısız dam

4.       Allangirli : Çetrefilli

5.       Annah : Deme yahu

6.       Arbışmak : Tırmanmak..sürünmek

7.       Avar : Sebze ekilmiş halde bulunan bahçe

8.       Avkalamak : Çitilemek

9.       Aydaş : Kıskanç çocuk

10.   Batman :Yayıktan ayran alınırken kullanılan kova

11.   Belen : Mini tepe

12.   Belerme  :  Bir yere veya bir kişiye anlamsızca keskin bakış

13.   Belişmek : Bölüşmek

14.   Berianarı : İdare eder ..Eh

15.   Bislancık : Kertenkele

16.   Bitkin : Pekmezin katılaşmış hali

17.   Bittik : Pide

18.   Boduç : Testi

19.   Boydak : Yürüyerek bir yere gitmek

20.   Böğet :  Bent veya doğal su birikintisi,havuz

21.   Bulgurcuk  :  Dolu yağması

22.   Bunar : Pınar

23.   Busana : Çok soğuk ev

24.   Buy – Buymak : Donma derecesinde üşümek

25.   Bük : Derek kenarı

26.   Bülüç : Serçe yavrusu

27.   Büngül : Köşe bucak

28.   Cağışdamak  : Naylon ,kağıt veya guru ağaç yapraklarının  kişilerin veya rüzgarın etkisiyle çıkardığı sesler

29.   Cılavlatma : ağaç dallarını yaprağını ayırma

30.   Cıngırlak  :  Çavdırma benzeri  bir ağacın yaklaşık bir metre yükseklikteki ağacın üzerine konulup iki kişinin ağırlık ve denge sağlayarak bindiği her yöne hareketli bir salıncak türü

31.   Cırcır : Fermuar

32.   Cırnak  :  Tırnak

33.   Cimbitlemek  : iki tırnak arasına bir nesneyi sıkıştırmak.veya bir zerreyi  iki tırnak arasına almak

34.   Cingildeme  : sesli nazlanmak

35.   Civciklemek:Ağaç benzeri şeylerin uç kısmını sivreltmek

36.   Curba : tepilmiş üzümün sap ve çekirdek atıkları

37.   Çapıt :  Pamuk dokuma kumaşı

38.   Çare : Büyük veya küçük baş hayvanların doğumdan sonraki son akıntısı

39.   Çelen : Dam saçağı

40.   Çelki : Çardak

41.   Çemkirmek : Öfkeli nara atmak

42.   Çevre : Pamuk bezden yapılmış peçete büyüklüğündeki bez parçası

43.   Çıkla : Aynısı , benzeri

44.   Çırpıt :  meyvesi bol olan ağaç dalı

45.   Çıvgın :  İnce  yapılı söğüt veya kavak ağacının dalı

46.   Çıymık : Ağaç lifleri veya çıranın yarılırken kopan ince parçaları

47.   Çilpi : ince ağaç dalları

48.   Çimke : Zerre

49.   Çirik : Keçe

50.   Çiyecik : mini

51.   Çobansalık : Çardak

52.   Çoka : Taş,çakıl parçalarının toplanıp öbek haline getirilmiş hali

53.   Dabış : Yaşça büyük  kişilerin afacan erkek çocuklara yarı şaka yarı ciddi serzeniş nidası

54.   Dağan : Yayık yaymak için yayığın askıda kalmasını sağlayan üç adet mini çavdırma benzeri ağaç

55.   Dağar : Şırahane  oluk önüne konulan topraktan yapılmış derin kap

56.   Dastar :  Eşarp

57.   Dayak  : Ağaçtan yapılmış merdiven

58.   Dayak : Merdiven

59.   DEDEMLİDE KULLANILAN  KALİMELER….

60.   Demşek : Geveze ,boş konuşan dengesiz tavırlı insan

61.   Deşdüğen evi : Dağlarda veya bahçelerde yağmurdan veya güneşten  korunmak için yapraklı ağaç dalından yapılan mini barınak

62.   Deşirmek : Toplamak

63.   Deşmek : karıştırmak,,Deşelemek

64.   Dıkım :  Biraz

65.   Dilik : Kesilmiş ,biçilmiş

66.   Dilme : Taze fasülyenin yan kısmından ince kesilmiş hali

67.   Doma : Evlerin Dam üzerindeki Toprağın dam dışına kaymasını önlemek için dam kenarına konulan Lata tahtasını sabitlemekte kullanılan  L tipi ağaç parçası

68.   Doşşarmak : Ayakta Durmak

69.   Düğüşşüm : Dana ve İneklere çağırma İltifatı

70.   Dümşük : Çalışır gibi görünmek.boş işle meşgul olma hali

71.   Dürü :  Gelin ’in Damat evine getirdiği hediyeler bütünü

72.   Ebize : Uyuntu davranış..elinden iş gelmeyen

73.   Eğirçmet  : Kirman

74.   Eğme : Baston

75.   Eh, ‘Eh Gari’: Yeterli

76.   Ehliz : Efendi,uysal

77.   Eksiranı :hamur sıyırmada kullanılan demir alet ..  spatula

78.   Elgama :  Beceriksiz

79.   Ellehelem : Acaba,sanırım

80.   Ellik : Eldiven

81.   En Güce : Nasıl olsa,mecburen

82.   Eşgere : Rüyada olmayan,uyanık iken

83.   Eşirğenmek : özenmek .. kıskanmak aynısı olma isteği

84.   Eşmek : Çukur kazmak

85.   Eşşek  :  Yenilmiş meyvelerin çekirdekli olan kısmının kalıntısına  verilen isim

86.   Evlek : Tarla

87.   Evtik-Sivtik : Boş durmamak için lüzumlu veya lüzumsuz iş yapma hali

88.   Fışkın : Ağaç filizi

89.   Fidi : Tek başına ,Yalınızca

90.   Fidicin : serçe yavrusu

91.   Fisilce : Sivilce

92.   Galgımak : Zıplamak

93.   Ganere :  Aç ,sefil veya sokak köpekleri

94.   Garagasbennek :  Ayak direme ,inat etmek

95.   Gars : süpürülen toz toprak birikintisi

96.   Garsamba- lık : Lüzumsuz eşyaların kapladığı alanlar

97.   Gasdan : Şakadan ,Yalancıktan

98.   Gavenez : Domates

99.   Gaygana:Un ve  yumurtanın karışımı ile elde edilen hamurun tavada kızarmış hali

100.           Gazan : Birikmiş çamaşırların  dereye götürülüp yıkanması

101.           Gedeve : Bahçe arıkları

102.           Gen : A) İz,bellek,nişan B) Ekilmemiş tarla

103.           Genne Abla : erkelerin kendinden yaşlı kadınlara saygı ifadesi

104.           Geriz : Bir alandan başka bir alana su tahliyesi sağlamada kullanılan ağaçtan oyma su kanalı

105.           Gevge : Dengesiz malzeme

106.           Gıbı Gıbış : kişinin ağır adımla yürümesi

107.           Gıbışdamak : kişinin olduğu yerde hareket halinde olması

108.           Gıvcımak :  balık ve arı gibi hareketli varlıkların sağa sola ürkerek hareketlenmesi hali

109.           Gırcık : Oyun bozan.sözünde durmayan

110.           Gırcılamak  : Tipi şeklinde yağan kar

111.           Gırıntı  : Kuru yemişler

112.           Gırkma  :  İnsan saçları veya küçük baş ayvanların tüy veya kıllarının kesilmesi işlemi

113.           Gıydırmak : Nazlanmak ,cilveli naz

114.           Gıymık : Az .

115.           Gıymık : Küçük

116.           Gicişme  :  Kaşınma

117.           Gocuk : parka

118.           Golan : Yün veya kıldan dokunmuş yassı ip

119.           Gonur : Kızıla çalan Sarı renk

120.           Goyak : Arık,su kanalı

121.           Gönemen : Fırsatçılık

122.           Göynek : Atlet

123.           Gubuzlanmak:Bençilleşmek

124.           Gunnamak : Kedi ve köpek benzeri hayvanların yavrulaması hali

125.           Gupa : Bardak

126.           Gupay : Bir köpek cinsi

127.           Gurbiş : Kurbağa

128.           Gurum : Bacada Biriken İs birikintileri

129.           Guşana : orta boy bakır kazan

130.           Gücük : Evlerin Dış duvarı köşesi

131.           Gümpür : patates

132.           Gümrah : acar ağaç dalları..veya gelişkin,sağlıklı kişi

133.           Ha Zahır : Tahminim

134.           Habıç Etmek : Annenin çocuğu sırtına alıp taşıması

135.           Hadan : Ben yaptım oldu

136.           Hanay  : üzerine arı kovanı yapılabilen yüksekçe bir sütun

137.           Haranı : Bakırdan yapılmış büyük kazan

138.           Hatıl : Taş duvar yapımında duvar arasına paralel olarak konulan köşeli hale getirilmiş ağaç

139.           Helke : Kova

140.           Hıkgık : Kas  hıçkırığı

141.           Hımbıl : Eğlenceli bir oyun ismi

142.           Horanta : aile  içindeki kişiler

143.           Hömermek : Kaş çatmak ,kararmak

144.           Ikırcak : Tereddüt

145.           İba : Sabah oluşan Çiy nem

146.           İdare : Kandil

147.           İfrit : Nefret

148.           İpdima : Önce – öncelikle

149.           İr ekmeği  : Gece yarısı yenen yemek veya sahur yemeği

150.           İreng : oyalama ,meşgul etme

151.           İsehel : Biraz sonra

152.           İssi :  (A) Sahip (B) nezle – grip olmak

153.           İşlik : Beyaz gömlek

154.           Kancık:Dişi hayvan

155.           Kandil:İçerisine gaz yağı  konulan ve fitil yardımı ile yakılarak aydınlatma aracı olarak kullanılan idare lambası

156.           Kavlatmak : Ağaç dalını kabuğundan soymak

157.           Kelle : Buğday başağı

158.           Kepennik : Ev içerisinden izbe kısmına inmek işin kullanılan yere yatay  bulunan mini kapı veya kapak

159.           Keş : Küflü keçi peyniri

160.           Keşik: Dönüşümlü olarak yapılan çobanlık günü

161.           Kevkür : Keskinliğini kaybetmiş bıçak

162.           Kiremit yemeği : Cenaze evinde veya civarına komşuların getirdiği yemeklerin komşular tarafından Toplu yenmesi

163.           Kişniş : Kuru üzümün mini taneli kısmı

164.           Kömbe : Taş Fırın ekmeği

165.           Kösüre : Zımpara taşı

166.           Kulaklı : İki tarafında sapı olan orta boy bakır kazan

167.           Kulp : sap

168.           Küküm: Çay kahve ve benzeri içeceklerin kalıntısı

169.           Külçe : Bayram arifelerinde yapılan Üzerine pelte sürülerek yapılan mini pide benzeri tatlı

170.           Küskü : Manivela demiri

171.           Küsük : Kapı kilitleme aparatı

172.           Kütük : Kurumuş odun , omaca

173.           Martaval :  anlamakta zorlanan kişilik hali

174.           Maşraba :Saplı su bardağı

175.           Mavru : Ham meyva,olgunlaşamamış

176.           Meccanen :  Şahsen

177.           Merest:Miras

178.           Mertek : Yaklaşık 1 mt. uzunluğu ve 30 – 35 cm çapında taş evlerin yapımında duvar aralarına kullanılan yuvarlak ağaç

179.           Mesmet : Senit

180.           Mıymıntı : Uyuşuk davranma hali

181.           Muharı : Baca

182.           Namazlık : Seccade

183.           Nöğürün: Ne yapan

184.           Ocaklık : Şömine

185.           Olçum : Züppe , caka ,Gösteriş

186.           Örme : kazak

187.           Öteberi  : Yiyecek ,m içecek,giyim,kuşam veya küçük eşyaları dolaylı tarif etme şekli

188.           Ötürmek : İsal olma hali

189.           Özek : Güç – kudret …özeğim üzüldü

190.           Pardı :Ağaçın lata haline getirilip  evlerin Tavan kısmına döşenen hasır döşemesi

191.           Pasaf  : abartılı veya yalan konuşmak

192.           Peşkir : Havlu

193.           Pırtı : Yatak – yorgan gibi bezli aparatlar

194.           Sadana :  Zayıf kişi ,Pasiflik

195.           Sepen  :  Karla karışık yağmur

196.           Sıd :  Ödü patlamak

197.           Sındı : Makas

198.           Sıraca : Bulaşıcı

199.           Sırt : Giysiler, çamaşır

200.           Siğirtmek:Koşmak

201.           Sivişme : Araya sızmak,kaynak olmak,sızmak

202.           Siydirmak : bir kaptan suyun sızması

203.           Soygun : Vefat eden kişinin üzerinden çıkarılan kıyafetler

204.           Söbü : Oval

205.           Susa : Kestirme yol

206.           Susak : Ağaçtan yapılan oyma saplı su İçme aracı

207.           Susuramak : Susuzluk hali

208.           Süksün : Surat , çehre

209.           Sümesiye : Boşu boşuna

210.           Süzelmek : Kişinin Edalı şekilde yürümesi veya durması hali

211.           Şerevle : Dağlarda biçilmiş otların demetlenip kurutulmaya bırakılmış hali

212.           Şırahna : Üzüm tepilen yar

213.           Şiraze:Düzen,Uyum

214.           Şipidik : Terlik

215.           Tahtabaşı :  Tahtadan yapılmış raf

216.           Takdeleğen : Ağaç kakan kuşu

217.           Tapırdamak :  Peşinden koşma – ayak sesi çıkararak korkutmak için koşmak

218.           Tapırdamak : Kişinin ayağını yere vurarak çıkardığı ses

219.           Tenha:İnsanların olmadığı Sessiz , sakin yerler

220.           Tellik : örme baş kısma giyilen giysi

221.           Tengitmek  : Tekerin veya  bir nesnenin yuvarlatılması hali

222.           Tevek : Yaprak

223.           Tevellüt : Tertip

224.           Tirki  : Derin yayvan tepsi

225.           Tokurcak :Tahtadan yapılma çamaşır yıkarken çamaşıra vurulan yatay saplı tahta aparat

226.           Tombazlak :  Takla atmak

227.           Tüngül : Yuvarlanma

228.           Uçgur :  Çamaşır lastiği

229.           Uluk : İşini Temiz yapmayan kişi

230.           Usdul:Köy evlerinin dış kısmındaki  en tenha yeri

231.           Utaşmak : Yetişmek

232.           Ülük : İbrik ve çaydanlık gibi eşyaların oluk kısmı

233.           Ülüya : Hakikaten,öyle ya

234.           Üsgüf  :  Kusmak

235.           Yağır :Bir deri hastalığı hali

236.           Yıldızıkırmak  : olduğu yerden hızlıca uzaklaşmak,kaçmak,

237.           Yuvak : Taş silindir

238.           Yüklük : Yorgan yastık dolabı

239.           Yüksünmek : Kıskanmak

240.           Yülemek :  balta,kazma vb. aletlerin bileğileme işlemi

241.           Zağar : Avare,boş gezen

242.           Zevzek:Züppe

243.           Zakın,Zakın kala :  benden uzak dursun 

244.           Zavrak : Pencere